Bir zamanlar Kemerburgaz Göktürk Tarihi

KEMERBURGAZ GÖKTÜRK TARİHİ

KORUNMASI GEREKEN KÜLTÜR, DOĞA;

Bizans döneminden itibaren iskan sahası olan Kemerburgaz’da günümüzde yerleşme alanı genelinde 27.10.1993 tarih, 5043 sayılı karar ile 13.2.1976 tarih, 8903 sayılı ve 21.05.2008 tarih, 1806 sayılı tescil kararları bulunmakta olup; bu kararlar ile 34 adet konut, 2 adet Kemer, 1 adet Okul, 1 adet Kilise, 1 adet Camii olmak üzere toplam 30 adet eser tescillenmiştir.

27.10.1993 tarih ve 5043 sayılı karar

PAFTA PARSEL CİNSİ ADRES YENİ ADA YENİ PARSEL 63 2199 Konut İpek sokak No:7 212 3 63 2197 ” İpek sokak 211 1 63 2176 ” Çağlayan sk.No:3 204 3 63 2221 ” Yalçın sk. No:3 216 3 63 2225 ” Yalçın sk. No:26 217 2 61 2237 ” Gülnur sk. 255 2 58 2151 ” Ayazma sk.No:2 206 3 58 2107-2108 ” 208 3 57 1895 ” Canan sk. No:29 194 1 57 1856-1857 ” Kubilay cad. 193 1 56 1796 ” 180 2 56 1805-1806 ” Kartal sk.7-14,1-3 187 7- 8 56 2019 ” Alibaba sk. 187 5 56 1864-1865-1866 ” 185 9 – 8 – 7 54 2038 ” Tayfun sk. 172 4 54 2041 ” Tayfun sk.No:1 172 5 54 2042 ” Tayfun sk. 172 1 54 2052 ” No:6 164 5 61 1966 ” Leylak sk.No:7 250 2 61 2251 ” İstanbul Cad. 263 5 54 1703 ” 157 2 54 1713 ” 155 1 Tablo 2: 13.2.1976 tarih ve 8903 sayılı karar

İSİM PAFTA PARSEL AÇIKLAMA YENİ ADA YENİ PARSEL Uzun Kemer 251-DU-III ve IV Kalkavan Kemeri Çeşme 251-DU III Çiftalan Yolu Konut 54 2051 Cengiz Topel Sokak 164 5 Okul ” 2190 Okul Sokak 213 3 Rum Kilisesi 63 2229 Dispanser Yolu 258 1 Cami 56 2127 Cami Sokak 219 2 Konut 56 2129 Bahçeköy Caddesi Planda yolda kaldığı için yeni ada, parsel numarası verilmemiştir. Eğri Kemer 250-DU-III Kovuk Kemer Kemerburgaz Yerleşmesi içinde yer alan Kırkçeşme Tesisleri’nin bir parçası konumundaki su kemerleri ve galeri hattı ile ilgili olarak 03.03.1993 tarih 4448 sayılı, 31.10.2001 tarih 13323 sayılı ve 24.02.1993 tarih 4439 sayılı İstanbul I No’lu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu kararları alınmış bulunmaktadır. Eyüpsultan İlçesi Kemerburgaz Mevkii Revizyon Nazım İmar Planı Raporu Tarihi Kırkçeşme Tesisleri ile ilgili olarak alınan; 3.3.1993 tarih ve 4448 sayılı İstanbul I No’lu K.T.V.K.K. kararı’nda; “………Kemerburgaz yerleşimi içinde kalan Uzun Kemer’in çevresinde yapılacak her türlü planlama çalışmasının Kurulumuza sorulmasına, bunun dışında kalan kemer, bent, havuz, galeri ve su sistemi ile ilgili her türlü yapıların her iki tarafında ve çevresinde 100 metrelik bir koruma bandı oluşturulmasına, ve bu alan içerisinde hiçbir şekilde inşaat yapılmamasına ancak tarımsal faaliyetlerin sürdürülebileceğine karar verildi” denilmektedir. 31.10.2001 tarih ve 13322 sayılı İstanbul I Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu kararında ise; “ İstanbul İli, Eyüp İlçesi,

Göktürk Beldesi; sınırları içinde kalan tarihi Kırkçeşme su yapılarının 3.3.1993 tarih 4448 sayılı, 24.2.1993 tarih, 4439 sayılı kararlarla belirlenmiş olan koruma bantlarıyla ilgili olarak; söz konusu su şebekesinin her iki tarafında kalan bölgelerde oluşan yapılaşma baskısı, tarihi yapıları görsel ve fiziksel olarak olumsuz etkileyeceğinden, Uzun Kemer dahil, su şebekesini oluşturan tüm yapıların her iki yanında, koruma bantlarının 100 m. olarak kabulüne, bu bant içinde, daha önce alınmış kararlarla yasal olarak oluşmuş yapıların statülerini koruyabileceklerine, bunun dışında hiçbir şekilde yapılanma olamayacağına, koruma bandı içinde kalan tüm kaçak yapılaşmalar hakkında belediyesince işlem yapılarak kurulumuza bilgi verilmesine, Uzun Kemer’in altından geçen karayolunun ağır taşıt trafiğine kapatılmasına karar verildi” denilmektedir. Su Kemerleri: Kemerburgaz ve yerleşme alanını çevreleyen orman alanında bulunan su kemerlerinden bazıları ise şöyledir: Kemerburgaz’ın 5 km kuzeybatısındaki Mağlova çayırında bulunan Mağlova kemeri, 1,5 km güneydoğusunda yer alan Eğri Kemer (Hasdal Askeri Kışlası yanından geçen yolla Kemerburgaz’a gelindiğinde yolun altından geçtiği kemer), 7 km güneyinde ve Cebeciköy’ün 1,5 km doğusundaki Cebeciköy ya da Güzelce Kemeri, Kurt Kemeri, Paşa Kemeri vb. Kemerlerin dışında Kırkçeşme Su Tesisleri’ne ait Baş Havuz, Ayvad bendi, Galeri Hattı da Kemerburgaz Bölgesi’nde yer alan önemli eserlerdir. Kanuni devrinde, İstanbul nüfusunun artması nedeniyle su sıkıntısı baş göstermiştir. Roma devrinden kalan ve suyu Fatih tarafından onarılarak akmaya başlayan eski tesislerin suyuda azalmış, Fatih’ten sonra yapılan Fatih, Turunçlu, Bayazıt, Mahmut Paşa, Şadırvan ve Koca Mustafa Paşa surlarına ait çeşmelerde yetersiz kalmıştır. Kanuni Sultan Süleyman tarafından şehrin su sıkıntısının giderilmesi işi ile görevlendirilen baş mimar Mimar Sinan günümüze kadar ulaşan ve yer yer halen kullanılan Kırkçeşme Su Tesislerini inşa etmiştir. Kırk çeşme tesisinde irili ufaklı 33 adet su kemeri yapılmıştır. Bunların çoğu küçük ve bir gözlüdür. 5 tanesi ise abide yapılardandır. Sonradan yapılan dört adet su benti Sinan ile ilgili olmakla beraber, Kırkçeşme tesislerine aittir. Bu tesislerin inşası sırasında Kovuk Kemerde olduğu gibi Bizans döneminde inşa edilmiş ancak harap durumdaki kemerlerin temellerinden de faydalanmıştır. Osmanlı döneminde 16.’ncı yüzyılda Mimar Sinan tarafından yapılan su kemerleri içinde Moğlova Su Kemeri en muhteşemidir. Eğri Kemer veya Kovuk Kemer: Kemerburgaz’ın girişinde yerleşim alanının 1.5 km güney doğusunda yer alan Kovuk Kemer veya Kırık Kemerin Roma devrinden kalmış olması ihtimali yüksektir. Batılı kaynaklar tarafından I. Konstantin kemeri olarak adlandırılmasına rağmen İmparator Androniç I. Komnene (1183–1185) tarafından inşa ettirilme olasılığı daha yüksektir. Kırk çeşme tesislerinin inşası sırasında harap durumdaki bu kemer de, Mimar Sinan tarafından 1563–64 yıllarında onarılmış ve kullanılmıştır. Kemer 3 katlı olarak inşa edilmiştir. Tam dere üzerinde 4 sivri, ortada 10 üst kısımda da 33 kemer açıklığı vardır. Kemerler yuvarlaktır. Kemerin toplam uzunluğu 409 metredir. Yüksekliği 34,40 m.dir. 13 14 Eyüpsultan İlçesi Kemerburgaz Mevkii Revizyon Nazım İmar Planı Raporu Fotoğraf 1: Eğri Kemer Uzun Kemer: Kırk Çeşme Tesisleri’nin batı kolu üzerinde bulunan Uzun Kemer; Kemerburgaz’ın güneybatısında yer almakta olup, Kağıthane deresinin yapmış olduğu geniş bir vadi üzerindedir. 711 metre uzunluğundaki 25 metre yüksekliğindeki iki katlı kemer Kırkçeşme Tesislerinin en büyük yapısıdır. 1564 senesinde tamamlanmış olan kemer Mimar Sinan eseridir. Bir rivayete göre Uzun Kemer Mimar Sinan’ın son eseridir ve Mimar Sinan alet edavatını bu kemerin bir yerine saklamıştır. Fotoğraf 2: Uzun Kemer Eyüpsultan İlçesi Kemerburgaz Mevkii Revizyon Nazım İmar Planı Raporu Mağlova Kemeri : Kemerburgaz’ın 5 km. güneybatısında Kâğıthane Deresi’nin, doğu ve batı kollarından alınan sular Başhavuz’da bileştikten sonra ana isale galerisi güneye doğru devam etmektedir. Burada galeri Alibeyköy Deresi’nin vadisini Mağlova Kemeri üzerinden geçer. Batılı kaynaklarda Mağlova Kemerinin Romalılardan çok önce Yunanlılar devrinde temellerinin örüldüğü, Jüstinyen devrinde Romalılarca tevsi ve Osmanlılar devrinde Mimar Sinan tarafından 1563-64 yıllarında onarıldığı iddia edilmekte ve her önemli yapıyı Bizanslılara isnad eden tanınmış batılı yazarlar bu kemere de Justinyen kemeri ismini vermişlerdir. Ancak, kemerlerinin yapısından ve Mimar Sinan’ın, arkadaşı Nakkaş Sai Mustafa Çelebiye yazdırdığı Tezkirtü’l-Bünyan’daki bilgilerden bu kemerin kesinlikle Sinan eseri olduğu ispatlanmıştır. Mağlova Kemeri 258 m. uzunluğunda, 35.30 m. yüksekliğinde ve iki katlıdır. Gerek Mühendislik ve gerekse mimarlık yönünden Mağlova kemeri bir şaheserdir ve dünyada eşi yoktur. Çok değerli yüzlerce eser veren özellikle bu konuda araştırmalar yapmış olan Prof. Dr. Kazım Çeçen “Sinan yalnız Mağlova Kemerini yapmış olsaydı yine aynı şöhreti kazanır, büyük bir mühendis ve mimar olarak tanınırdı” demektedir. Mağlova kemerinin talihsiz taraflarından biri sapa yerde bulunması, diğeri Alibeyköy Barajı dolayısıyla alt kemerin üzengisinin 1 m üstüne kadar su altında kalmış olmasıdır. Barajın inşaatı sırasında İstanbul sular idaresi tarafından yapılan tamirat ve tahkimat çok başarılı olmuş, baraj gölünün kabaran suları, bugüne kadar kötü bir etki yapmamış ve Kemer sular içinde kalmasına rağmen sağlam durmaktadır. Paşa Kemeri: Mimar Sinan tarafından inşa edilen Paşa Kemeri, iki kat kemerli olup; Paşa deresi üzerinde yer almaktadır. Kemer basık, klasik Türk kemeri olup; uzunluğu 102,20 m., yüksekliği dere suyundan 16,60 m.dir. Güzelce Kemer – Cebeciköy Kemeri: Alibeyköy deresinin bir kolu ve Cebeciköy yolu üzerinde, yolun 1,5 km. doğusunda, Kemerburgaz’ın 7 km. güneyinde yer almaktadır. Mimar Sinan tarafından inşa edilen kemerin, uzunluğu 170m., yüksekliği 32 m.dir. Fotoğraf 3: Güzelce Kemer 15 Eyüpsultan İlçesi Kemerburgaz Mevkii Revizyon Nazım İmar Planı Raporu Fotoğraf 4: Cebeciköy Kemeri Konut: Planlama Alanı’nda; 13.2.1976 tarih ve 8903 sayılı karar ile 1 adet, 27.10.1993 tarih ve 5043 sayılı karar ile 22 adet ve 21.05.2008 tarih, 1806 sayılı karar ile de 10 adet olmak üzere toplam 33 adet tescilli konut binası bulunmaktadır. Fotoğraf 5: Tescilli Konutlardan Örnekler 16 Eyüpsultan İlçesi Kemerburgaz Mevkii Revizyon Nazım İmar Planı Raporu Okul: Okul sokağında bulunan eski 63 pafta, 2190 parsel yeni, 213 ada 3 parsel üzerinde olup; 13.2.1976 tarih ve 8903 sayılı karar ile tescillenmiştir. Yarı yıkılmış durumda iken Eyüp Belediyesi Planlama Müdürlüğü tarafından hazırlan rölövesi 03.11.1999 tarih, 11307 sayılı İstanbul I Nolu K.T.V.K.K. kararı ile onaylanmıştır. İstanbul Belediyesi mülkiyetinde olan okula ait restitüsyon ve restorasyon projeleri de İ.B.B. tarafından hazırlatılmış olup, 24.3.2004 tarih, 15885 sayılı kararla kurul tarafından onaylanmış ve projesine uygun olarak restore edilmiştir. Plan kararına uygun olarak B.H.A olarak işlevlendirilmiştir. Fotoğraf 6: Okul Binası Cami: Cami Sokak’ta 219 ada 2 parsel üzerinde, mübadele sonrası yapılmış olan cami 13.2.1976 tarih ve 8903 sayılı G.E.E. Ve A.Y.K. Kararı ile tescillenmiş ancak köy nüfusunun artması nedeniyle ihtiyaca cevap veremediği iddiasıyla yıktırılarak bugünkü betonarme cami inşaa edilmiştir. Fotoğraf 7: Cami’nin önceki ve günümüzdeki hali 17 Eyüpsultan İlçesi Kemerburgaz Mevkii Revizyon Nazım İmar Planı Raporu Rum Kilisesi: Kemerburgaz Dispanser yolunda 258 ada, 1 parselde yer alan kilise dispanser yolunda yer almakta olup, günümüzde buzhane olarak kullanılmaktadır. Dikdörtgen planlı olan kilise kargir köy kilisesidir. Osmanlı imparatorluğu döneminde su kemerlerinin koruma ve bakımından sorumlu olan Kemerburgaz ve köylerinde yaşayan Rumlar tarafından inşa edilmiş olan kilisenin yapılış tarihi 1894 yılıdır. 1924 yılında Selanik’ten getirilen 800 Türk ailesi ile yer değiştirilmiş olan Rumların burayı terk etmesinden sonra bir süre cami olarak kullanılmış, cami inşa edilmesinden sonrada değişik işlevlerle (sinema) kullanılmış olan kilise günümüzde soğuk hava deposu olarak kullanılmaktadır. Fotoğraf 8: Rum Klisesi 1.1.7 PLAN HİYERARŞİSİ VE GELİŞİM SÜRECİ 1.1.7.1 ÇEVRE DÜZENİ PLANI Planlama alanı 15.06.2009 onaylı 1/100.000 ölçekli İstanbul Çevre Düzeni Planı içerisinde ağırlıklı olarak Gelişimi ve Yoğunluğu Denetim Altında Tutulacak Alanlar lejantında kalmakta olup plan notlarında “yaşam destek sistemleri için tehdit oluşturan ve/veya oluşturma potansiyeli olan içme suyu havzaları dışındaki kentsel ve kırsal yerleşimleri kapsayan bu alanların gelişiminin ve yoğunluğunun denetim altında tutulmasına yönelik kararlar, çevresel sürdürülebilirlik ilkeleri doğrultusunda alt ölçekli planlarda belirlenecektir” denilmektedir. Bununla birlikte planlama sahası aynı zamanda Orman Alanı lejantında da